International conference on multidisciplinary science

YURAK YETISHMOVCHILIGI VA QANDLI DIABET KOMORBIDLIKDA KECHGANDA BUYRAK DISFUNKTSIYASI RIVOJLANISHIDA VITAMIN D RESEPTORLARI GENINING AHAMIYATI

Norova Gulnoz

Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali reabilitasiya va fizioterapiya bo‘limi ordinatori. Buxoro, O‘zbekiston.

Keywords: Yurak etishmovchiligi, Qandli diabet, Komorbidlik, Vitamin D, Vitamin D retseptorlari (VDR), Genetika, Polimorfizm, Buyrak disfunktsiyasi, Metabolik sindrom, Yallig'lanish, Insulin sezgirligi, Immun tizimi, Klinika tadqiqotlari, Germetik ta'sirlar.

Abstract

Ushbu ilmiy tezisda yurak etishmovchiligi va qandli diabet komorbidligi kontekstida kechki buyrak disfunktsiyasi rivojlanishida vitamin D retseptorlari (VDR) genining ahamiyati keng qamrovda o'rganilgan. So'nggi yillarda olingan tadqiqotlar, vitamin D ning tanadagi yetishmasligi va VDR genining polimorfizmlari yurak va buyrak funktsiyalariga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkinligini ko'rsatdi.

Ushbu kasalliklar o'rtasida yuqori darajadagi komorbidlik kuzatiladi. 2021 yilda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, yurak etishmovchiligi bilan og'rigan bemorlarning 50% dan ortig'i qandli diabetdan azob chekmoqda.

Vitamin D ning tanadagi etishmasligi yurak va buyrak salomatligiga zarar yetkazishi, metabolik jarayonlarni buzishi va yallig'lanishni kuchaytirishi mumkin. VDR genining FokI, BsmI va TaqI polimorflari haqida olib borilgan tadqiqotlar, bu genlarning variantlari bemorlarda kasalliklarning rivojlanishi bilan bog'liq bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi.

Mahalliy tadqiqotlarda, vitamin D ning kamligi va VDR genining polimorfizmi bilan bog'liq bo'lgan kasalliklar holatlari tahlil qilingan. Bemorlarning 40% vitamin D ning yetishmasligi bilan bog'liq alomatlar ko'rsatdi, bu esa ular orasida buyrak disfunktsiyasi xavfini oshiradi.

Vitamin D immun tizimining normal ishlashini ta'minlaydi va insulin sezgirligini oshiradi. Ushbu vitamin, shuningdek, yallig'lanish jarayonlarini boshqarishga yordam beradi, bu esa yurak va buyrak kasalliklari rivojlanishiga ta'sir ko'rsatadi.

Chet el olimlari olib borgan izlanishlar, VDR genidagi o'zgarishlarning qandli diabet va yurak etishmovchiligi rivojlanishida genetik predispozitsiya mavjudligini ko'rsatadi.

Ushbu tadqiqot, yurak etishmovchiligi va qandli diabet komorbidligida vitamin D ning roli va VDR genining ahamiyatini yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi. Vitamin D ni to'g'ri darajada saqlash va VDR genining polymorfizmlarini aniqlash, kelajakda kasalliklarning oldini olish va davolashda muhim ahamiyatga ega bo'lishi kutilmoqda. Bu, nafaqat shifokorlar, balki bemorlar uchun ham muhim tavsiyalarni taqdim etadi.

References

1. Ali, A. R. K. M., & Khan, M. H. (2021). "Meta-analysis of Vitamin D and Cardiovascular Disease." Journal of Cardiology, 78(4), 415-425.

2. Choudhury, K. S., et al. (2019). "Genetic Polymorphisms in Vitamin D Receptor Gene and Their Association with Diabetes Mellitus." Diabetes Research and Clinical Practice, 156, 107-115.

3. Ghosh, A., & Roy, R. (2020). "Vitamin D Deficiency and Its Impact on Heart Failure." Heart Failure Reviews, 25(2), 233-246.

4. McCarty, C. A., & Kuehn, K. (2022). "The Role of Vitamin D in the Pathophysiology of Diabetes." Endocrine Reviews, 43(1), 62-78.

5. Wang, Y., et al. (2020). "Vitamin D and Chronic Kidney Disease: A Review." Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 15(7), 989-999.

6. Muminov, A. A., & Qodirov, D. R. (2022). "The Role of Vitamin D in Patients with Heart Failure and Diabetes Mellitus in Uzbekistan." Uzbek Medical Journal, 6(1), 55-60.

7. Sultonov, N. T., & Abdullayev, U. U. (2023). "Comorbidity of Diabetes and Heart Failure: A Statistical Analysis." Journal of Uzbekistan Health Sciences, 11(2), 134-140.

8. Sirojiddinov, D. F., & Xasanov, M. A. (2022). "Polymorphisms of Vitamin D Receptor Gene in Patients with Diabetes." O'zbekiston Tibbiyot Jurnali, 7(3), 78-85.

9. Abdurakhmonov, A. R., & Rakhmonov, B. T. (2021). "Clinical Aspects of Vitamin D Deficiency in Patients with Chronic Diseases." Uzbekistan Medical Review, 9(4), 92-97.

10. Karimov, A. K., et al. (2020). "Impact of Vitamin D on Metabolic Syndrome in Uzbekistan." International Journal of Endocrinology and Metabolism, 18(2), 112-118.